GTİP (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu), uluslararası ticarette ürünlerin sınıflandırılması için kullanılan 12 haneli standart kodlama sistemidir. İthalat ve ihracat işlemlerinde doğru GTİP kodu belirlemek, gümrük vergilerinin hesaplanması, ticaret istatistiklerinin derlenmesi ve yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesi açısından kritik öneme sahiptir. Bu rehberde GTİP kodunun ne olduğunu, nasıl sorgulanacağını ve 2025 yılı güncellemelerini detaylı olarak inceliyoruz.
📌 Önemli: 2025 yılı itibarıyla Türk Gümrük Tarife Cetveli güncellenmiş olup, bazı ürün gruplarında vergi oranları değişmiştir. Güncel GTİP kodları ve vergi oranları için Ticaret Bakanlığı resmi kaynaklarını kontrol etmenizi öneririz.
GTİP Nedir ve Neden Bu Kadar Önemli?
Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu'nun Tanımı
GTİP, Türkçe açılımıyla Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu, dünya genelinde ticareti yapılan her ürünün benzersiz bir kod ile tanımlanmasını sağlayan uluslararası sınıflandırma sistemidir. Bu sistem, Dünya Gümrük Örgütü (WCO) tarafından geliştirilen Armonize Sistem (Harmonized System - HS) kodlamasına dayanır ve Türkiye'ye özgü ek haneler içerir.
GTİP sistemi, 1988 yılında yürürlüğe giren Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi Uluslararası Sözleşmesi'ne dayanmaktadır. Türkiye bu sözleşmeye 1989 yılında taraf olmuş ve o tarihten bu yana uluslararası ticaret işlemlerinde GTİP kodlamasını kullanmaktadır. Sistem, Dünya Ticaret Örgütü (WTO) üye ülkeleri arasındaki ticaretin standardizasyonunu sağlamak amacıyla geliştirilmiştir.
Basit bir benzetmeyle açıklamak gerekirse, GTİP kodu ürünlerin "kimlik numarası" gibidir. Nasıl ki TC Kimlik Numarası bir vatandaşı benzersiz şekilde tanımlıyorsa, GTİP kodu da bir ürünü uluslararası ticarette benzersiz şekilde tanımlar. Örneğin, pamuklu bir erkek gömleği ile polyester bir kadın bluzunun GTİP kodları birbirinden farklıdır ve bu fark, uygulanacak gümrük vergisi oranını doğrudan etkiler.
GTİP kodlaması, ürünlerin hammaddelerine, üretim yöntemlerine, kullanım amaçlarına ve fiziksel özelliklerine göre sınıflandırılmasını sağlar. Bu sınıflandırma sayesinde gümrük idareleri, ithal veya ihraç edilen her ürün için hangi vergi oranının uygulanacağını, hangi denetimlerin yapılacağını ve hangi belgelerin isteneceğini belirleyebilir.
Uluslararası Ticarette GTİP'in Rolü
GTİP kodları, uluslararası ticaretin temel taşlarından birini oluşturur. Dünya Gümrük Örgütü verilerine göre, küresel ticaretin %98'inden fazlası Armonize Sistem kullanılarak sınıflandırılmaktadır. Bu oran, GTİP sisteminin ne kadar yaygın ve zorunlu bir uygulama olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.
Türkiye'nin dış ticaret hacmi 2024 yılında 500 milyar doları aşmıştır ve bu devasa ticaret hacminin her bir kalemi GTİP kodu ile tanımlanmaktadır. Yıllık milyonlarca gümrük beyannamesi işlenmekte ve her beyannamede en az bir GTİP kodu yer almaktadır. Bu durum, GTİP kodlarının doğru belirlenmesinin ekonomik açıdan ne kadar kritik olduğunu göstermektedir.
GTİP kodlarının başlıca kullanım alanları şunlardır:
- Gümrük vergisi hesaplama: Her ürün için uygulanacak gümrük vergisi, KDV ve varsa ÖTV oranları GTİP koduna göre belirlenir. Türk Gümrük Tarife Cetveli'nde binlerce farklı vergi oranı bulunmakta ve doğru GTİP tespiti, doğru vergilendirmenin anahtarı olmaktadır.
- İthalat ve ihracat istatistikleri: TÜİK ve uluslararası kuruluşlar, dış ticaret verilerini GTİP bazında derler. Bu veriler, ekonomi politikalarının belirlenmesinde, sektörel analizlerde ve yatırım kararlarında kullanılır.
- Serbest ticaret anlaşması avantajları: Tercihli tarife uygulaması için doğru GTİP tespiti zorunludur. Türkiye'nin AB ile Gümrük Birliği ve diğer ülkelerle imzaladığı STA'lar kapsamında düşük veya sıfır vergi avantajlarından yararlanmak için GTİP kodunun anlaşma kapsamında olması gerekir.
- İthalat kısıtlamaları ve kotalar: Bazı ürünlerin ithali GTİP bazında kısıtlanabilir veya kotaya tabi olabilir. Özellikle tarım ürünleri, tekstil ve çelik gibi hassas sektörlerde kota uygulamaları yaygındır.
- Anti-damping ve korunma önlemleri: Haksız rekabete karşı uygulanan ek vergiler GTİP bazında belirlenir. Belirli ülkelerden gelen belirli ürünlere ek vergiler uygulanabilir.
- Standart ve teknik düzenlemeler: CE işareti, TSEK belgesi gibi uygunluk belgeleri gerektiren ürünler GTİP bazında belirlenir.
- Döviz takip sistemi: İthalat bedellerinin transfer süreleri GTİP koduna göre değişebilir.
GTİP Kodu Olmadan Ne Olur?
Gümrük beyannamesi düzenlerken GTİP kodu belirtilmesi yasal zorunluluktur. GTİP kodu olmadan veya yanlış GTİP kodu ile yapılan beyanlar ciddi sonuçlar doğurabilir:
- Gümrükte eşyanın bekletilmesi ve işlemlerin durması
- Eksik veya fazla vergi ödenmesi
- İdari para cezaları (vergi farkının katları şeklinde)
- Kaçakçılık suçlaması riski (kasıtlı yanlış beyan durumunda)
- KDV iadesi alamama veya iade gecikmesi
💡 İpucu: GTİP kodunuzu belirledikten sonra gümrük maliyetlerinizi hesaplamak için Gümrük Vergisi Hesaplama aracımızı kullanabilirsiniz.
12 Haneli GTİP Kodunun Yapısı
Türkiye'de kullanılan GTİP kodu 12 haneden oluşur ve her hane grubu farklı bir anlam taşır. Bu yapıyı anlamak, doğru GTİP kodu bulmada kritik öneme sahiptir.
| Hane Aralığı | Adı | Açıklama | Kapsam |
|---|---|---|---|
| 1-2 | Fasıl | Ürünün genel kategorisi | Dünya geneli ortak (97 fasıl) |
| 3-4 | Pozisyon | Ürün grubu detayı | Dünya geneli ortak |
| 5-6 | Alt Pozisyon | Ürün alt grubu | Dünya geneli ortak (HS Kodu) |
| 7-8 | Kombine Nomanklatür | AB ülkeleri detayı | AB ve Türkiye ortak (CN Kodu) |
| 9-10 | Milli Alt Açılım | Türkiye'ye özgü detay | Sadece Türkiye |
| 11-12 | İstatistik Kodu | TÜİK istatistik ayrımı | Sadece Türkiye |
İlk 6 Hane: Dünya Genelinde Ortak Armonize Sistem
GTİP kodunun ilk 6 hanesi, Dünya Gümrük Örgütü'nün belirlediği Armonize Sistem (HS) kodunu oluşturur. Bu kod, dünya genelinde 200'den fazla ülke tarafından aynı şekilde kullanılır. Örneğin, "8517.12" kodu tüm dünyada "cep telefonları" anlamına gelir.
İlk 6 hanenin yapısı şöyledir:
- İlk 2 hane (Fasıl): Türk Gümrük Tarife Cetveli'nde 97 fasıl bulunur. Örneğin, Fasıl 01 "canlı hayvanlar", Fasıl 85 "elektrikli makine ve cihazlar" kategorisini temsil eder.
- 3-4. haneler (Pozisyon): Fasıl içindeki ürün gruplarını belirler.
- 5-6. haneler (Alt Pozisyon): Ürün grubunun daha spesifik alt kategorisini gösterir.
7-8. Haneler: AB Kombine Nomanklatürü
7 ve 8. haneler, Avrupa Birliği'nin Kombine Nomanklatür (CN) sistemine aittir. Türkiye, AB ile Gümrük Birliği anlaşması kapsamında bu sistemle uyumludur. Bu haneler, AB ülkeleriyle yapılan ticarette özellikle önemlidir ve tercihli tarife uygulamalarında dikkate alınır.
9-12. Haneler: Türkiye'ye Özgü Kodlar
Son 4 hane Türkiye'nin kendi ihtiyaçları doğrultusunda eklediği ulusal kodlardır:
- 9-10. haneler: Milli alt açılım kodları - Türkiye'nin özel vergilendirme veya düzenleme ihtiyaçlarına göre belirlenir
- 11-12. haneler: TÜİK istatistik kodları - Dış ticaret istatistiklerinin daha detaylı derlenmesi için kullanılır
📦 Örnek GTİP Kodu Analizi
GTİP: 6205.20.00.00.11 (Pamuktan erkek gömleği)
- 62 - Fasıl: Örme olmayan giyim eşyası ve aksesuarı
- 05 - Pozisyon: Erkek gömleği
- 20 - Alt Pozisyon: Pamuktan
- 00 - CN Kodu: Genel kategori
- 00 - Milli Alt Açılım: Standart
- 11 - İstatistik Kodu: TÜİK ayrımı
GTİP ve HS Kodu Arasındaki Fark
GTİP ve HS kodu terimleri sıklıkla karıştırılır. İkisi arasındaki temel fark, hane sayısı ve kullanım alanıdır:
| Özellik | HS Kodu | GTİP Kodu |
|---|---|---|
| Hane Sayısı | 6 hane | 12 hane |
| Kullanım Alanı | Uluslararası (200+ ülke) | Sadece Türkiye |
| Belirleyen Kurum | Dünya Gümrük Örgütü (WCO) | T.C. Ticaret Bakanlığı |
| Güncelleme Periyodu | Her 5-6 yılda bir | Yıllık (her Ocak ayı) |
| Örnek | 8517.12 | 8517.12.00.00.11 |
Önemli: İhracat yaparken yabancı alıcınız 6 haneli HS kodu isteyebilir. Bu durumda GTİP kodunuzun ilk 6 hanesini paylaşmanız yeterlidir. Ancak Türkiye'de gümrük beyannamesi düzenlerken mutlaka 12 haneli tam GTİP kodu kullanılmalıdır.
GTİP Kodu Nasıl Sorgulanır? Adım Adım Rehber
GTİP kodu sorgulamak için birden fazla resmi kaynak mevcuttur. Her birinin kendine özgü avantajları bulunur. Aşağıda en çok kullanılan sorgulama araçlarını adım adım açıklıyoruz.
1. Ticaret Bakanlığı Tarife Arama Motoru
En güncel ve resmi kaynak olan bu araç, Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından sunulmaktadır.
Sorgulama adımları:
- Tarife Arama Motoru sayfasına gidin
- "Eşya Tanımı" kutusuna ürün adını veya açıklamasını yazın (örn: "pamuklu gömlek")
- "Ara" butonuna tıklayın
- Çıkan sonuçlar arasından ürününüze en uygun olanı seçin
- Detay sayfasında 12 haneli GTİP kodunu ve vergi oranlarını görüntüleyin
Avantajları: En güncel vergi oranları, resmi kaynak, detaylı açıklamalar
2. TİM (Türkiye İhracatçılar Meclisi) GTİP Arama
İhracatçılar için özellikle kullanışlı olan bu araç, sektör bazlı filtreleme imkânı sunar.
Sorgulama adımları:
- TİM GTİP Arama sayfasına erişin
- Ürün adını veya GTİP kodunun bildiğiniz kısmını girin
- İsteğe bağlı olarak sektör filtresi uygulayın
- Sonuçları inceleyin ve uygun kodu seçin
Avantajları: Sektör bazlı filtreleme, ihracatçı odaklı arayüz
3. TÜİK Sınıflama Sunucusu
TÜİK'in sınıflama sistemi, özellikle istatistiki amaçlı sorgulamalar için idealdir.
Sorgulama adımları:
- TÜİK Sınıflama Sunucusu'na gidin
- Sol menüden "GTİP" seçeneğini tıklayın
- Arama kutusuna ürün adı veya kod numarası yazın
- Hiyerarşik yapıda ilerleyerek doğru kodu bulun
Avantajları: Hiyerarşik görünüm, geçmiş yıl verileri
4. DYS (Destek Yönetim Sistemi) Üzerinden Sorgulama
İhracat desteklerinden faydalanan firmalar için DYS üzerinden de GTİP sorgulaması yapılabilir.
⚠️ Dikkat: Birden fazla kaynaktan sorgulama yaparak sonuçları karşılaştırmanızı öneririz. Özellikle yeni ürünler veya karmaşık ürünlerde farklı yorumlar çıkabilir. Kesin bilgi için Bağlayıcı Tarife Bilgisi (BTB) başvurusu yapabilirsiniz.
GTİP Kodunun Kullanım Alanları
Gümrük Beyannamesi ve İthalat/İhracat İşlemleri
GTİP kodu, gümrük beyannamesinin en kritik alanlarından birini oluşturur. BİLGE (Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri) sistemi üzerinden yapılan tüm beyanlarda 12 haneli GTİP kodu zorunludur. Beyanname üzerinde GTİP kodunun yer aldığı 33 numaralı kutu, gümrük idaresinin ilk kontrol ettiği alanlardan biridir.
Vergi Hesaplama: Gümrük Vergisi, KDV ve ÖTV
Her GTİP koduna karşılık gelen spesifik vergi oranları bulunur. Bu oranlar İthalat Rejimi Kararı, KDV Kanunu ve ÖTV Kanunu ile belirlenir ve her yıl güncellenir. Doğru GTİP tespiti, toplam ithalat maliyetinin doğru hesaplanması için kritik öneme sahiptir.
İthalatta uygulanan vergiler şunlardır:
- Gümrük Vergisi: %0 ile %150 arasında değişen oranlarda (ürüne ve menşe ülkeye göre). Sanayi ürünlerinde genellikle düşük oranlar uygulanırken, tarım ürünlerinde koruma amaçlı yüksek oranlar söz konusu olabilir. Ayrıca AB, EFTA ve STA imzalanan ülkelerden yapılan ithalatlarda tercihli (indirimli) oranlar geçerlidir.
- KDV: Genellikle %20 olup, bazı temel gıda ve tarım ürünlerinde %1 veya %10 uygulanır. KDV, (CIF bedeli + gümrük vergisi + varsa diğer vergiler) üzerinden hesaplanır.
- ÖTV: Motorlu taşıtlar (liste I), alkollü içecekler (liste III), tütün mamulleri (liste III), kolalı gazozlar ve enerji içecekleri (liste III) ile akaryakıt ürünlerinde (liste I) uygulanır. ÖTV oranları %0'dan %220'ye kadar değişebilir.
- Ek mali yükümlülükler: Anti-damping vergisi (belirli ülke menşeli ürünlerde), telafi edici vergi, ek gümrük vergisi gibi uygulamalar GTİP bazında belirlenir.
- Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu (KKDF): Vadeli ithalatlarda %6 oranında uygulanan fon kesintisi.
- Toplu Konut Fonu: Bazı ürün gruplarında (örneğin alkollü içecekler, tütün) uygulanan ek fon.
Örnek bir hesaplama: 10.000 USD CIF bedelli, %10 gümrük vergili ve %20 KDV'li bir ürün için toplam vergi yükü şöyle hesaplanır: Gümrük Vergisi = 1.000 USD, KDV Matrahı = 11.000 USD, KDV = 2.200 USD. Toplam vergi = 3.200 USD.
🧮 Vergilerinizi Hesaplayın: GTİP kodunuzu belirledikten sonra toplam maliyetinizi öğrenmek için hesaplama araçlarımızı kullanabilirsiniz:
Serbest Ticaret Anlaşması Avantajları
Türkiye'nin 20'den fazla ülke ve ülke grubuyla imzaladığı Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) kapsamında, belirli GTİP kodlarındaki ürünler için indirimli veya sıfır gümrük vergisi uygulanır. Bu avantajlardan yararlanmak için:
- Ürünün GTİP kodunun anlaşma kapsamında olması
- Menşe şartlarının sağlanması (EUR.1 veya menşe beyanı)
- Doğrudan nakliyat kuralına uyulması
gerekir. Yanlış GTİP kodu kullanımı, hak edilen STA avantajından mahrum kalmaya neden olabilir.
E-İhracat ve Mikro İhracat
E-ticaret platformları üzerinden yapılan satışlarda da GTİP kodu kritik öneme sahiptir. ETGB (Elektronik Ticaret Gümrük Beyannamesi) ile yapılan mikro ihracatlarda doğru GTİP kodu, hem vergi hesaplaması hem de gümrük işlemlerinin sorunsuz tamamlanması için gereklidir.
2024 yılı sonunda yürürlüğe giren yeni düzenlemeyle, posta ve hızlı kargo yoluyla gelen gönderilerde de 6 haneli GTİP zorunluluğu getirilmiştir.
İstatistik ve Raporlama
GTİP kodları, dış ticaret istatistiklerinin temelini oluşturur. TÜİK tarafından yayınlanan ithalat ve ihracat verileri GTİP bazında derlenir. Firmalar, kendi sektörlerindeki ticaret hacmini ve trendleri GTİP bazlı raporlarla takip edebilir.
Sektöre Göre Örnek GTİP Kodları
Tekstil ve Konfeksiyon (Fasıl 50-63)
Tekstil sektörü, en karmaşık GTİP belirleme gerektiren alanlardan biridir. Kumaşın cinsi, gramajı, örgü türü ve kullanım amacı GTİP kodunu doğrudan etkiler.
| Ürün | GTİP Kodu | Gümrük Vergisi* |
|---|---|---|
| Pamuklu erkek gömleği | 6205.20.00.00.11 | %12 |
| Polyester kadın bluzu | 6206.40.00.00.00 | %12 |
| Denim pantolon | 6203.42.31.00.00 | %12 |
| Pamuklu t-shirt | 6109.10.00.00.19 | %12 |
| Yün kazak | 6110.11.30.00.00 | %12 |
*Vergi oranları menşe ülkeye ve yürürlükteki mevzuata göre değişiklik gösterebilir.
Elektronik ve Teknoloji (Fasıl 84-85)
Elektronik ürünlerde GTİP tespiti, ürünün teknik özelliklerine göre yapılır. Özellikle çok fonksiyonlu cihazlarda sınıflandırma karmaşık olabilir.
| Ürün | GTİP Kodu | Gümrük Vergisi* |
|---|---|---|
| Akıllı telefon | 8517.13.00.00.00 | %0 |
| Dizüstü bilgisayar | 8471.30.00.00.00 | %0 |
| Tablet bilgisayar | 8471.30.00.00.00 | %0 |
| Bluetooth kulaklık | 8518.30.95.00.00 | %0 |
| LED televizyon | 8528.72.40.00.00 | %14 |
Gıda Ürünleri (Fasıl 01-24)
Gıda sektöründe GTİP belirleme, ürünün işlenme durumuna ve içeriğine göre yapılır. Aynı hammadde, farklı işleme tabi tutulduğunda farklı GTİP kodu alabilir.
| Ürün | GTİP Kodu | Gümrük Vergisi* |
|---|---|---|
| Taze elma | 0808.10.80.00.00 | %54 |
| Zeytinyağı (sızma) | 1509.10.90.00.00 | %36 |
| Fındık (kabuksuz) | 0802.22.00.00.00 | %10 |
| Çikolata | 1806.32.10.00.00 | %25 |
| Makarna | 1902.19.90.00.00 | %20 |
GTİP Kodu Yanlış Yazılırsa Ne Olur?
Gümrük beyannamesinde yanlış GTİP kodu kullanılması, hem mali hem de hukuki sonuçlar doğurabilir. 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında çeşitli yaptırımlar uygulanmaktadır.
Para Cezaları ve Yaptırımlar
Yanlış GTİP kodu kullanımının sonuçları, hatanın niteliğine ve kasıt durumuna göre değişir. 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun 234. maddesi, tarife hataları için çeşitli yaptırımlar öngörmektedir:
- Vergi farkı doğuran hatalar (iyi niyetli): Eksik ödenen verginin tahsili ile birlikte, vergi farkının %1,5 katı tutarında gecikme faizi uygulanır. Eğer hata gümrük idaresince tespit edilmişse, verginin 3 katına kadar idari para cezası uygulanabilir.
- Kasıtlı yanlış beyan: 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında değerlendirilebilir. Vergi kaybına yol açan kasıtlı fiiller için 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ve eşya değerinin 3 katı para cezası öngörülmektedir.
- Tekrarlayan hatalar: Aynı firma tarafından tekrarlanan tarife hataları, firma risk profilinin yükseltilmesine neden olur. Bu durum, sonraki tüm sevkiyatlarda detaylı fiziki muayene zorunluluğu getirir ve işlem sürelerini önemli ölçüde uzatır.
- Menşe belgesi uyumsuzluğu: GTİP kodu ile menşe belgesindeki kod uyuşmazlığı, tercihli tarife avantajının kaybına ve normal (MFN) tarife uygulanmasına yol açar. Bu durumda hem vergi farkı hem de ceza tahsil edilir.
- Gözetim ve koruma önlemleri ihlali: Gözetim kapsamındaki ürünlerin farklı GTİP ile beyanı, ithalat izninin iptali ve eşyanın geri gönderilmesi ile sonuçlanabilir.
2025 Yılı Ceza Miktarları: Gümrük Kanunu'na göre idari para cezalarının alt sınırı 2025 yılı için yaklaşık 800 TL olarak belirlenmiştir. Ancak vergi farkı üzerinden hesaplanan cezalarda bu tutar çok daha yüksek olabilir. Örneğin, 100.000 TL'lik vergi farkı için 300.000 TL'ye kadar ceza uygulanabilir.
Gümrük İşlemlerinde Gecikme
Yanlış GTİP tespiti durumunda gümrük idaresi, eşyayı bekletme hakkına sahiptir. Bu süreçte:
- Antrepo veya liman depolama ücretleri işlemeye devam eder
- Sevkiyat programları aksar
- Müşteriye teslim gecikir
- Ek muayene ve analiz masrafları çıkabilir
KDV İadesi Kaybı
İhracatçılar için yanlış GTİP kodu, KDV iadesi sürecini ciddi şekilde olumsuz etkileyebilir. Gümrük beyannamesi ile satış faturası arasındaki GTİP uyumsuzluğu, iade talebinin reddine veya gecikmesine neden olabilir.
Gerçek Vaka Örneği
Vaka: Bir tekstil firması, polyester karışımlı kumaşı saf polyester olarak beyan etmiş ve düşük vergi oranından faydalanmıştır. Gümrük idaresinin sonradan kontrolü sonucunda:
- 3 yıllık geriye dönük vergi farkı hesaplandı
- Vergi farkının 3 katı tutarında idari para cezası uygulandı
- Firmanın risk profili "yüksek risk" kategorisine yükseltildi
- Tüm sonraki sevkiyatlarda detaylı muayene zorunluluğu getirildi
GTİP Kodu Nasıl Düzeltilir? İtiraz Süreci
15 Günlük İtiraz Süresi
Gümrük idaresinin GTİP tespitiyle ilgili bir karar vermesi halinde, bu karara karşı 15 gün içinde itiraz edilebilir. İtiraz, kararı veren gümrük idaresine yazılı olarak yapılır ve aşağıdaki bilgileri içermelidir:
- İtiraz eden firmanın kimlik bilgileri
- İtiraz edilen kararın tarihi ve sayısı
- İtiraz gerekçeleri (teknik açıklamalar, emsal kararlar vb.)
- Talep edilen GTİP kodu ve dayanak belgeler
Bağlayıcı Tarife Bilgisi (BTB) Başvurusu
Bağlayıcı Tarife Bilgisi, gümrük idaresinden alınan ve 6 yıl süreyle geçerli olan resmi GTİP tespit belgesidir. BTB, Gümrük Kanunu'nun 9. maddesi kapsamında düzenlenmiş olup, alındığı tarihten itibaren tüm Türkiye gümrük idarelerini bağlayıcı niteliktedir.
BTB almanın avantajları:
- Gümrük idaresi BTB'deki GTİP kodunu kabul etmek zorundadır ve farklı bir görüş ileri süremez
- Gelecekteki tüm işlemlerde kesinlik sağlar, her sevkiyatta yeniden tartışma yaşanmaz
- Uyuşmazlık riskini ortadan kaldırır ve hukuki güvence sağlar
- Maliyet planlamasında güvenilir veri sunar, fiyatlandırma stratejisi oluşturulabilir
- Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü (YYS) başvurularında avantaj sağlar
- Bankalar ve finans kuruluşlarına sunulabilecek resmi bir belge niteliği taşır
BTB başvurusu için gerekenler:
- Başvuru dilekçesi (Gümrükler Genel Müdürlüğü'ne hitaben)
- Ürün numunesi veya yüksek çözünürlüklü fotoğrafları (en az 3 farklı açıdan)
- Teknik özellikler ve analiz raporları (ağırlık, boyut, kimyasal içerik vb.)
- Üretim/imalat süreci açıklaması (hammaddeden nihai ürüne)
- Varsa hammadde bilgileri ve tedarikçi faturaları
- Ürünün kullanım amacı ve fonksiyonları hakkında açıklama
- Varsa üretici katalog ve broşürleri
- Başvuru harcı dekontu
BTB başvuru süreci: Başvuru, Gümrükler Genel Müdürlüğü'ne yapılır. İdare, başvuruyu 90 gün içinde sonuçlandırmakla yükümlüdür. Ancak ek bilgi veya numune talep edilmesi halinde bu süre uzayabilir. BTB, Resmi Gazete'de yayımlanmaz ancak başvuru sahibine yazılı olarak tebliğ edilir.
BTB'nin geçersiz olduğu durumlar: Mevzuat değişikliği, Dünya Gümrük Örgütü sınıflandırma kararları veya yanlış/eksik bilgi verilmesi halinde BTB iptal edilebilir veya değiştirilebilir.
Uzlaşma Yönetmeliği
Vergi farkı ve ceza gerektiren durumlarda, gümrük idaresiyle uzlaşma yoluna gidilebilir. Uzlaşma, yargı yoluna başvurmadan önce idari çözüm imkânı sunar ve genellikle ceza miktarında indirim sağlar.
2025 GTİP Değişiklikleri ve Güncellemeler
Yeni Tarife Cetveli Değişiklikleri
30 Aralık 2024 tarihinde yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı (Karar Sayısı: 9376) ile 2025 yılı Türk Gümrük Tarife Cetveli yürürlüğe girmiştir. Bu güncellemeyle birlikte:
- Bazı ürün gruplarında vergi oranları revize edilmiştir
- Yeni alt pozisyonlar eklenmiştir
- AB Kombine Nomanklatürü ile uyum güncellemeleri yapılmıştır
- İstatistik kodlarında düzenlemeler gerçekleştirilmiştir
Kargo Muafiyet Limiti Düşüşü
21 Ağustos 2024 tarihinde yürürlüğe giren değişiklikle, posta ve hızlı kargo yoluyla gelen gönderilerde vergi muafiyeti limiti 150 Euro'dan 30 Euro'ya düşürülmüştür. Bu değişiklik, özellikle e-ticaret alışverişlerini doğrudan etkilemektedir.
Dijital Gümrük Dönüşümü
Ticaret Bakanlığı'nın yürüttüğü Kağıtsız Gümrük Projesi kapsamında önemli gelişmeler yaşanmaktadır:
- OCR ve yapay zekâ entegrasyonu: Belge işleme süreçlerinde otomasyon
- Blokzincir pilot uygulaması: BİLGE sistemi ile entegrasyon çalışmaları
- Tek Pencere Sistemi genişlemesi: Kurumlar arası veri paylaşımının artması
- Mobil uygulama: GTİP sorgulama ve beyanname takibi için mobil erişim
Sıkça Sorulan Sorular (FAQ)
GTİP kodu kaç haneden oluşur?
Türkiye'de kullanılan GTİP kodu 12 haneden oluşur. İlk 6 hane uluslararası Armonize Sistem (HS) kodunu, 7-8. haneler AB Kombine Nomanklatürünü, 9-12. haneler ise Türkiye'ye özgü milli alt açılım ve istatistik kodlarını içerir.
GTİP kodu zorunlu mu?
Evet, gümrük beyannamesinde GTİP kodu belirtilmesi yasal zorunluluktur. 4458 sayılı Gümrük Kanunu gereği, ithalat ve ihracat işlemlerinde 12 haneli GTİP kodu beyan edilmelidir.
GTİP ile HS kodu arasındaki fark nedir?
HS (Harmonized System) kodu 6 haneli olup dünya genelinde ortaktır. GTİP kodu ise 12 hanelidir ve Türkiye'ye özgü ek kodları içerir. GTİP kodunun ilk 6 hanesi HS koduna eşittir.
GTİP kodu nereden öğrenilir?
GTİP kodu; Ticaret Bakanlığı Tarife Arama Motoru, TİM GTİP Arama, TÜİK Sınıflama Sunucusu gibi resmi kaynaklardan sorgulanabilir. Kesin tespit için Bağlayıcı Tarife Bilgisi (BTB) başvurusu yapılabilir.
Yanlış GTİP kodu kullanmanın cezası nedir?
Yanlış GTİP kodu kullanımı; eksik ödenen verginin 3 katına kadar idari para cezası, gümrük işlemlerinde gecikme ve firma risk puanının artması gibi sonuçlara yol açabilir. Kasıtlı yanlış beyan durumunda kaçakçılık suçu kapsamında ceza davası açılabilir.
Bağlayıcı Tarife Bilgisi (BTB) nasıl alınır?
BTB başvurusu, ürün numunesi, teknik özellikler ve üretim süreci açıklaması ile birlikte gümrük idaresine yapılır. BTB, 6 yıl süreyle geçerlidir ve gümrük idaresi bu tespiti kabul etmek zorundadır.
GTİP kodu her yıl değişir mi?
Evet, Türk Gümrük Tarife Cetveli her yılın başında güncellenir. Ayrıca Dünya Gümrük Örgütü, Armonize Sistem'i yaklaşık her 5-6 yılda bir revize eder. Bu nedenle kullandığınız GTİP kodlarını düzenli olarak kontrol etmeniz önerilir.
Sonuç: Doğru GTİP Kodu Belirlemenin Önemi
GTİP kodu, dış ticaret işlemlerinin temel yapı taşıdır. 30 yılı aşkın gümrük müşavirliği deneyimimizde, yanlış GTİP kodu kullanımının firmalara milyonlarca lira ek maliyet çıkardığına defalarca tanık olduk. Doğru GTİP kodu belirlemek:
- Mali açıdan: Gereksiz vergi ödemelerinden kaçınmanızı ve hak ettiğiniz avantajlardan yararlanmanızı sağlar. Serbest ticaret anlaşmaları kapsamında %0 ile %50 arasında vergi avantajı elde edilebilir.
- Operasyonel açıdan: Gümrük süreçlerinin hızlı ve sorunsuz tamamlanmasına katkıda bulunur. Doğru GTİP ile beyannameler ortalama 15 dakikada tescil edilirken, hatalı beyanlarda bu süre günlere uzayabilir.
- Hukuki açıdan: Ceza ve yaptırım risklerini minimize eder. Sonradan kontrol incelemelerinde sorun yaşanmaz.
- Stratejik açıdan: Doğru maliyet hesaplaması ve fiyatlandırma yapmanıza olanak tanır. Rekabet analizi ve karlılık hesaplarınız gerçekçi olur.
- İtibar açıdan: Firma risk profiliniz düşük kalır, YYS başvurularınız olumlu değerlendirilir.
GTİP belirleme sürecinde dikkat edilmesi gereken en önemli husus, ürünün teknik özelliklerinin doğru analiz edilmesidir. Ürünün hammaddesi, üretim yöntemi, kullanım amacı ve fiziksel özellikleri GTİP kodunu doğrudan etkiler. Karmaşık ürünlerde veya yeni ürün gruplarında profesyonel destek almak, uzun vadede zaman ve maliyet tasarrufu sağlar.
Pratik öneriler:
- Her yeni ürün için ithalat veya ihracattan önce GTİP tespiti yaptırın
- Birden fazla kaynaktan sorgulama yaparak sonuçları karşılaştırın
- Düzenli ithal ettiğiniz ürünler için BTB başvurusu değerlendirin
- Mevzuat değişikliklerini takip edin, her yıl tarife cetveli güncellenir
- Tedarikçilerinizden teknik veri sayfaları (TDS) ve güvenlik bilgi formları (MSDS) isteyin
- Gümrük müşavirinizle düzenli iletişim halinde olun
🤝 Uzman Desteği Alın
GTİP belirleme, gümrük vergi hesaplama veya dış ticaret süreçlerinizle ilgili sorularınız için uzman ekibimizle iletişime geçebilirsiniz. 30 yılı aşkın deneyimimizle Ankara ve çevresinde güvenilir gümrük müşavirliği hizmeti sunuyoruz.