Kağıt ve ambalaj sektöründe ihracatın gümrük haritası
Türkiye'nin kağıt ve ambalaj sektörü 2024'te 6,95 milyar dolarlık ihracat ve 2,68 milyar dolarlık dış ticaret fazlası ile ekonomiye kritik katkı sağlıyor. Avrupa'nın 5. büyük oluklu mukavva pazarı ve Orta Doğu'nun en büyük ambalaj üreticisi konumundaki Türkiye, 212 ülkeye ihracat yapıyor. Ancak AB'nin Şubat 2025'te yürürlüğe giren yeni Ambalaj Yönetmeliği (PPWR) ve Aralık 2025'te başlayan Ormansızlaşma Düzenlemesi (EUDR) ile sektör, tarihinin en kapsamlı mevzuat dönüşümüyle karşı karşıya. Bu rapor, ihracatçıların karşılaştığı gümrük süreçlerini, tarife dışı engelleri ve çözüm yollarını gümrük müşavirliği perspektifinden analiz ediyor.
Türkiye kağıt sektörü ihracatta rekorlar kırıyor
Türkiye'nin kağıt ve ambalaj sektörü, küresel ekonomik dalgalanmalara rağmen 2024'te güçlü performans sergiledi. Kağıt-karton alt sektörü tek başına 2,92 milyar dolar ihracat gerçekleştirirken, miktar bazında son dört yılın rekoru kırıldı (%12,7 artış). Sektör, 2030'da 10 milyar dolarlık ihracat ve 50 milyar dolarlık pazar büyüklüğü hedefliyor.
İhracatın coğrafi dağılımı stratejik önem taşıyor. Birleşik Krallık 289,9 milyon dolarla lider konumda, onu Almanya (255,1 milyon $), ABD (193 milyon $) ve İtalya (182,4 milyon $) izliyor. Orta Doğu'da Irak 176,8 milyon dolarla beşinci sırada yer alırken, bölgenin %52 pazar payı Türkiye'nin elinde bulunuyor. 2024'te en hızlı büyüyen pazarlar arasında Vietnam (%181), Tayland (%90) ve Kolombiya (%82) dikkat çekiyor.
Üretim kapasitesi açısından Marmara/Trakya bölgesi sektörün %70'inden fazlasını barındırıyor. İstanbul, Kocaeli, Tekirdağ ve Bursa ana üretim merkezleri olarak öne çıkarken, İzmit 1934'te SEKA'nın kurulmasıyla Türkiye kağıt sanayiinin doğum yeri olma özelliğini koruyor.
GTİP kodları: Doğru sınıflandırma ihracatın temelidir
Kağıt ve ambalaj ürünleri Fasıl 48 altında sınıflandırılıyor. Gümrük müşavirliği açısından en kritik GTİP kodları şöyle:
| Ürün Tipi | GTİP Kodu | Kritik Noktalar |
|---|---|---|
| Oluklu mukavva kutular | 4819.10.00.00.00 | En yaygın koli kodu |
| Katlanır karton kutular (≤600 g/m²) | 4819.20.00.00.11 | Gramaj sınırına dikkat |
| Katlanır karton kutular (>600 g/m²) | 4819.20.00.00.19 | Kalın karton ayrımı |
| Kağıt torbalar (büyük) | 4819.30.00.xx.00 | Taban ≥40cm kriteri |
| Gıda tepsileri | 4823.69.10.00.00 | Tek kullanımlık ambalaj |
| Yapışkanlı etiketler | 4821.10.10.00.00 | Baskılı tip |
| Plastik kaplamalı kağıt | 4811.51/59 | Gıda teması durumu |
Sınıflandırmada en sık yapılan hatalar arasında gramaj yanlış tespiti (ISO 536 testi yapılmadan kod seçimi), kompozisyon hatası (lif kompozisyonu belirlenmeden sınıflandırma) ve "diğerleri" kolaycılığı yer alıyor.
Yanlış GTİP beyanının mali sonuçları ciddi: vergi farkı %5'i aşarsa eksik verginin 3 katı idari para cezası, kaçakçılık suçu oluşursa 5607 sayılı Kanun kapsamında hapis cezası ve ağır para cezası uygulanıyor.
Bağlayıcı Tarife Bilgisi (BTB) başvurusu bu riskleri ortadan kaldırıyor. BTB, gümrük idaresinin verdiği 6 yıl geçerli idari karar olup, tüm gümrük idarelerinde bağlayıcı nitelik taşıyor ve ücretsiz olarak alınabiliyor.
AB'nin yeni ambalaj düzenlemeleri oyunun kurallarını değiştiriyor
PPWR: Direktiften doğrudan uygulanan yönetmeliğe geçiş
AB'nin Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Yönetmeliği (PPWR) 11 Şubat 2025'te yürürlüğe girdi ve 12 Ağustos 2026'dan itibaren uygulanmaya başlayacak. Önceki PPWD direktifinin aksine, bu yönetmelik 27 AB üyesi ülkede doğrudan geçerli olup ulusal farklılıklara izin vermiyor.
Kağıt sektörü için kritik gereksinimler
- Geri dönüştürülebilirlik: 2030'dan itibaren tüm ambalajlar minimum %70 geri dönüştürülebilirlik oranına (A, B veya C derece) ulaşmalı; 2038'den itibaren C derece yasaklanacak (%80+ gerekli)
- Etiketleme zorunluluğu: 12 Ağustos 2028'den itibaren AB genelinde uyumlaştırılmış etiket, QR kod veya dijital veri taşıyıcı zorunlu
- Ambalaj minimizasyonu: 2030'dan itibaren boşluk oranı maksimum %50 ile sınırlı, çift duvar ve sahte taban yasak
- PFAS kısıtlaması: 12 Ağustos 2026'dan itibaren gıda ambalajlarında hedeflenen PFAS 25 ppb, toplam PFAS 250 ppb limiti
Önemli muafiyetler: Karton kutular yeniden kullanılabilirlik hedeflerinden muaf tutuldu; kağıt sektörü zaten %79,3 geri dönüşüm oranına sahip olduğundan zorunlu geri dönüştürülmüş içerik hedefi belirlenmedi.
EUDR: Tedarik zinciri izlenebilirliği kritik hale geliyor
AB Ormansızlaşma Yönetmeliği (EUDR) 30 Aralık 2025'te büyük ve orta ölçekli şirketler, 30 Haziran 2026'da mikro ve küçük işletmeler için uygulamaya giriyor. Selüloz, kağıt ve karton ürünleri (Fasıl 47-48) kapsam dahilinde.
Due diligence (özen yükümlülüğü) gereksinimleri
- Hammaddenin geldiği tüm arazi parsellerinin GPS koordinatları
- 4 hektardan büyük alanlar için dijital poligon haritaları
- 31 Aralık 2020 sonrası ormansızlaşmış arazilerden ürün kabul edilmiyor
- Belgeler 5 yıl saklanmalı
Cezalar: Yıllık cironun %4'üne kadar, 1 yıla kadar pazar erişim yasağı
Kritik muafiyet: %100 geri dönüştürülmüş malzemeden üretilen ürünler EUDR kapsamı dışında. Ancak virgin (bakir) ve geri dönüştürülmüş lif karışımı ürünlerde virgin kısım için yükümlülükler geçerli.
FSC ve PEFC sertifikaları: Artık olmazsa olmaz
Sürdürülebilirlik sertifikaları, AB pazarına girişte fiili zorunluluk haline geldi. FSC dünya genelinde %56 tüketici tanınırlığına sahipken, PEFC 264 milyon hektar ile en yaygın sistem konumunda. Her iki sertifika da EUDR due diligence'ın bir parçası olarak kabul ediliyor, ancak tek başına yeterli değil.
Hedef pazarlar farklı gereksinimler talep ediyor
AB pazarı: Uyumlaştırılmış ama karmaşık
AB pazarında gümrük müşavirleri için kritik nokta, ülkeler arası etiketleme farklılıkları:
| Ülke | Zorunlu Sembol/Gereksinim |
|---|---|
| Fransa | Triman sembolü + ayıklama talimatı |
| Almanya | Green Dot + BfR XXXVI (gıda ambalajı) |
| İtalya | 97/129/EC alfanümerik kodlar |
| İspanya, Portekiz | Green Dot zorunlu |
Gıda ile temas eden ambalajlar için EC 1935/2004 çerçeve yönetmeliği geçerli. REACH kapsamında ağır metal toplamı 100 ppm'i aşamaz; SCIP veri tabanına bildirim zorunluluğu SVHC içeren ürünler için geçerli.
ABD pazarı: FDA onayı kritik
ABD'de gıda ile temas eden kağıt/karton için 21 CFR Part 176 düzenlemesi uygulanıyor. Section 176.170 sulu/yağlı gıdalar, Section 176.180 kuru gıdalar için geçerli. Food Contact Notification (FCN) süreci 120 gün içinde tamamlanıyor; FDA itiraz etmezse otomatik onay.
California Proposition 65 ayrı zorluk yaratıyor: 1000'den fazla kimyasal için uyarı etiketi zorunluluğu, günlük ihlal başına 2.500 USD ceza. 2024'ten itibaren birçok eyalet gıda ambalajlarında PFAS yasağı getirdi.
Orta Doğu pazarları: Arapça etiketleme ve SABER sistemi
Suudi Arabistan'da SABER platformu üzerinden elektronik sertifikasyon zorunlu. Her ürün için PCoC (1 yıl geçerli), her sevkiyat için SCoC gerekiyor. Arapça ve İngilizce etiketleme zorunlu; tarih formatı GÜN/AY/YIL şeklinde olmalı.
BAE'de ESMA gereksinimleri kapsamında tüm bilgiler Arapça veya Arapça/İngilizce olmalı. Üretim/son kullanma tarihleri orijinal etikette basılı olmalı, sonradan etiket kabul edilmiyor.
Mısır'da GOEIC sertifikasyonu ve CoI (Certificate of Inspection) zorunlu. Gıda ile temas eden ürünler için NFSA onayı gerekiyor.
Menşe belgeleri: Doğru tercih ciddi tasarruf sağlıyor
A.TR ve EUR.1 arasındaki kritik fark
A.TR Dolaşım Belgesi menşe belgesi değildir; yalnızca eşyanın Türkiye veya AB'de serbest dolaşımda olduğunu kanıtlar. AB'ye sanayi ürünü (kağıt dahil) ihracatında %0 gümrük vergisi avantajı sağlıyor. Geçerlilik süresi 4 ay; 2024 belge ücreti satış 20 TL + onay 20 TL.
EUR.1 Dolaşım Sertifikası ise menşe belgesidir. EFTA ülkeleri, Mısır, Fas, Tunus, İngiltere ve diğer STA ülkelerine ihracatta kullanılıyor.
Serbest Ticaret Anlaşmaları ile elde edilen avantajlar
Türkiye'nin 24 ülke/grupla yürürlükte STA'sı bulunuyor. Kağıt sektörü için somut avantajlar:
| Hedef Pazar | Belge | MFN Oranı | STA ile | Tasarruf |
|---|---|---|---|---|
| Mısır | EUR.1 | %20 | %0 | %20 |
| Fas | EUR-MED | %15-25 | %0 | %15-25 |
| Güney Kore | Menşe Beyanı | %5-8 | %0 | %5-8 |
| İngiltere | EUR.1 | %0-7 | %0 | Uyum korundu |
Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonu (PAAMK) sistemi önemli avantaj sağlıyor: AB, EFTA, Türkiye ve Akdeniz ülkelerinden menşeli girdiler birlikte kullanılarak menşe kazanılabiliyor.
Gümrük süreçlerinde dijitalleşme hız kazanıyor
Kağıtsız gümrük artık standart
BİLGE Sistemi ve Tek Pencere Portalı üzerinden tüm beyanname eki belgeler dijital ortamda yükleniyor. Mavi Hat (OKSB sahipleri) ve Yeşil Hat (YYS sahipleri) uygulamaları işlem sürelerini önemli ölçüde kısaltıyor.
e-Belge zorunlulukları genişliyor
| Uygulama | 2025 Geçiş Tarihi | Ciro Limiti |
|---|---|---|
| e-Fatura | 01.07.2025 | 3-10 Milyon TL |
| e-İrsaliye | 01.07.2025 | 10 Milyon TL |
| e-Defter | 01.01.2025 | e-Fatura kullanıcıları |
Dahilde İşleme Rejimi (DİR) avantajları
2024/4 sayılı Tebliğ ile güncellenen DİR, ihracatçılara gümrük muafiyetli hammadde, yardımcı madde ve ambalaj malzemesi ithalatı imkanı sağlıyor. Şartlı muafiyet sisteminde vergiler teminata bağlanıyor, ihracat gerçekleştiğinde iade ediliyor.
KOSGEB ve Eximbank destekleri
KOSGEB İhracat Desteği 300.000 TL üst limite ulaştı (%70 hibe + %30 geri ödemeli). Küresel Rekabetçilik Programı 50 milyon TL'ye kadar 20 puan faiz desteği sunuyor. Yeşil Sanayi Destek Programı için 2,1 milyar TL toplam kaynak ayrıldı.
Türk Eximbank 2025 ilk yarısında 25,4 milyar dolar destek sağladı. İhracata Hazırlık Kredisi 24 ay vadeli, Kısa Vadeli Alacak Sigortası ticari ve politik risklere karşı koruma sunuyor.
İhracatçıların karşılaştığı zorluklar ve çözüm önerileri
Zorluk 1: EUDR uyumu için tedarik zinciri izlenebilirliği
Sorun: Çok katmanlı tedarik zincirlerinde GPS koordinatlarının toplanması ve 5 yıl boyunca saklanması. Özellikle karışık kaynaklardan lif temin eden firmalar için zorluk.
Çözüm: Tedarikçi değerlendirme sistemi kurulması, FSC/PEFC sertifikalı kaynaklara geçiş, dijital izlenebilirlik platformları kullanımı. %100 geri dönüştürülmüş malzeme kullanımı EUDR'den muafiyet sağlıyor.
Zorluk 2: Hedef pazarlara göre değişen etiketleme gereksinimleri
Sorun: Fransa, Almanya, İtalya ve diğer AB ülkelerinin farklı sembol/etiket zorunlulukları; ABD eyaletlerinin değişen PFAS ve Prop 65 kuralları.
Çözüm: Pazar bazlı etiket şablonları hazırlanması, modüler etiket tasarımı (çıkarılabilir/eklenebilir bilgi alanları), dijital etiketleme (QR kod) kullanımı.
Zorluk 3: GTİP sınıflandırma hataları ve ceza riskleri
Sorun: Gramaj, kompozisyon ve kaplama türü belirlenmeden yapılan sınıflandırmalar; %5'i aşan vergi farkında 3 kat ceza.
Çözüm: Kritik ürünler için BTB başvurusu (6 yıl geçerli, ücretsiz), ISO 536 gramaj testi ve ISO 9184 lif kompozisyonu analizi yaptırılması, yıllık tarife değişikliklerinin takibi.
Zorluk 4: Gıda teması testleri ve sertifikasyon süreleri
Sorun: Migrasyon testleri 5-15 iş günü, FDA FCN süreci 120 gün, SABER sertifikasyonu uzun sürebiliyor.
Çözüm: Ürün geliştirme aşamasında test planlaması, TÜRKAK akrediteli laboratuvarlarla önceden anlaşma, sertifikasyon başvurularının erken başlatılması.
Zorluk 5: Menşe belgesi seçimi ve kümülasyon hesaplamaları
Sorun: A.TR/EUR.1/EUR-MED/Menşe Beyanı arasında yanlış tercih, PAAMK kümülasyon kurallarının karmaşıklığı.
Çözüm: Pazar-belge eşleştirme tablosu kullanımı, menşeli olmayan girdi oranının düzenli takibi (genellikle %40-50 sınırı), Onaylı İhracatçı statüsü alınması.
Sonuç: Proaktif uyum rekabet avantajı yaratıyor
Türkiye kağıt ve ambalaj sektörü, 2025-2030 döneminde AB düzenlemelerinin getirdiği yapısal dönüşümle karşı karşıya. PPWR'nin 12 Ağustos 2026'dan itibaren tam uygulanması, EUDR'nin Aralık 2025'te başlaması ve hedef pazarların artan sürdürülebilirlik talepleri, gümrük müşavirliğini salt evrak işleminden stratejik danışmanlığa dönüştürüyor.
Bu dönüşümde öne çıkan üç kritik başarı faktörü: izlenebilir tedarik zinciri (EUDR uyumu için), doğru GTİP sınıflandırması (BTB güvencesiyle) ve pazar bazlı belgelendirme (STA avantajlarını maksimize etmek için). Erken uyum sağlayan firmalar, 24 STA ülkesine tercihli erişim, DİR kapsamında vergi avantajları ve KOSGEB/Eximbank destekleriyle güçlü rekabet avantajı elde edecek.
Sektör, 2030'da 10 milyar dolarlık ihracat hedefine ulaşmak için gümrük süreçlerini maliyet unsuru değil, stratejik araç olarak konumlandırmalı. Profesyonel gümrük müşavirliği desteği ile PPWR, EUDR ve hedef pazar gereksinimlerini yönetmek, sürdürülebilir büyümenin anahtarıdır.
Kağıt ve ambalaj ihracatınızda EUDR, PPWR ve GTİP uyumunda profesyonel destek mi gerekiyor?
AB düzenlemeleri, menşe belgeleri ve hedef pazar gereksinimleri konularında uzman gümrük müşaviri kadromuz yanınızda.
Hemen İletişime Geçin