Temizlik ve Hijyen Ürünleri İhracatında Gümrük Süreçleri Rehberi

Türkiye temizlik ve hijyen sektörü 3,15 milyar dolarlık ihracat hacmiyle son 10 yıldır dış ticaret fazlası veren stratejik bir sektör konumundadır. ABD pazarı sabun ve ıslak mendil kategorisinde 1 numaralı ihracat destinasyonu haline gelirken, ihracatçıların gümrük süreçlerinde karşılaştığı düzenleyici karmaşıklık da önemli ölçüde artmaktadır. Gümrük müşavirliği hizmetleri, ürün sınıflandırmasından hedef pazar gereksinimlerine kadar uzanan kritik bir köprü işlevi görmektedir.

---

Sektör 150'den fazla ülkeye ihracat yapıyor

Türkiye kimya sektörü 30,8 milyar dolarlık toplam ihracatıyla ülkenin ikinci büyük ihracat kalemi olup, temizlik ve hijyen ürünleri bu pastadan önemli pay almaktadır. 2024 verilerine göre kozmetik ve temizlik ürünleri ihracatı 1,7-1,8 milyar dolar seviyesine ulaşırken, hijyenik kağıt ürünleri ihracatı 1,18 milyar doları aşmıştır.

Ürün kategorisine göre ihracat dağılımı

Ürün Grubu	2023 İhracatı	Değişim
Sabun ve yüzey aktif maddeler	%45,5 pay	Stabil
Deterjanlar	%46,1 pay	+%10
Hijyenik kağıt ürünleri	1,18 milyar $	+%14
Kozmetik ürünleri	1,3 milyar $	+%2

Ana ihracat pazarları Avrupa Birliği (%36), Yakın ve Orta Doğu (%23), diğer Avrupa ülkeleri (%12) ve Kuzey Afrika (%8) şeklinde sıralanmaktadır. ABD pazarındaki pay %5,51'den %5,95'e yükselmiş olup, özellikle ıslak mendil segmentinde Türkiye'nin en büyük pazarı konumuna gelmiştir. Hayat Kimya, Evyap, ABC Deterjan, Dalan Kimya ve Sapro gibi firmalar sektörün lokomotif ihracatçıları arasında yer almaktadır.

---

GTİP sınıflandırması ihracatın temel taşı

Temizlik ve hijyen ürünlerinin doğru sınıflandırılması, gümrük vergisi oranlarından hedef pazar düzenlemelerine kadar tüm süreçleri belirleyen kritik bir adımdır. Ürünler ağırlıklı olarak Fasıl 33 (kozmetik ve parfümeri), Fasıl 34 (sabun ve deterjan), 38.08 (dezenfektanlar) ve 48.18 (kağıt hijyen ürünleri) pozisyonlarında sınıflandırılmaktadır.

Sık karşılaşılan GTİP kodları

• 3401.30: Cilt yıkamaya mahsus sıvı/krem ürünler (sıvı sabunlar)
• 3402.20: Perakende satışa hazır deterjanlar
• 3305.10: Şampuanlar
• 3808.94: Dezenfektanlar
• 4818.20: Kağıt havlu ve mendiller

---

Gümrük denetimlerinde hat sistemini anlamak şart

Türkiye gümrüklerinde risk analizi temelli dört hat uygulaması bulunmaktadır. İhracat işlemlerinin %93'ü yeşil hattan geçerken, kırmızı hat oranı yalnızca %3,3 seviyesindedir. Kimyasal ürün ihracatında risk analizi; eşyanın cinsi, menşe ülkesi, ihracatçı geçmişi ve dual-use potansiyeli gibi faktörlere göre yapılmaktadır.

Tehlikeli madde taşımacılığı

ADR sınıflandırması kritik öneme sahiptir:

• Alkol bazlı temizleyiciler: Sınıf 3 (yanıcı sıvılar)
• Çamaşır suyu: Sınıf 5.1 (oksitleyiciler)
• Kuvvetli asit/baz temizleyiciler: Sınıf 8 (aşındırıcılar)

UN onaylı ambalaj, tehlike etiketleri ve SRC5 belgeli sürücü zorunluluğu ihracatçıların dikkat etmesi gereken temel gereksinimlerdir.

MSDS (Güvenlik Bilgi Formu)

---

ABD pazarı FDA ve EPA kapısından geçiyor

ABD'ye temizlik ve hijyen ürünü ihracatında iki temel düzenleyici kurum belirleyici rol oynamaktadır. Kozmetik ürünler FDA denetimine, dezenfektan ve antimikrobiyal ürünler EPA kaydına tabidir.

MoCRA (2022) ile FDA yetkisi genişledi

1 Temmuz 2024 itibarıyla tesis kaydı ve ürün listesi zorunlu hale gelmiş, yabancı üreticiler için US Agent ataması şart koşulmuştur. Her 2 yılda bir kayıt yenilemesi ve ciddi yan etkilerin 15 iş günü içinde raporlanması gerekmektedir.

EPA kaydı

Dezenfektanlar için EPA kaydı olmadan ABD pazarına giriş mümkün değildir:

• EPA Establishment Number alınması
• Tüm aktif maddelerin EPA onaylı olması
• Etiket dilinin EPA tarafından onaylanması

---

AB pazarı çoklu düzenleme labirentinde gezinmeyi gerektiriyor

Avrupa Birliği pazarına giriş, ürün kategorisine göre farklı düzenlemelere uyumu zorunlu kılmaktadır:

• Tüm kimyasal maddeler için REACH kaydı (yıllık 1 ton üzeri)
• CLP etiketleme
• Deterjanlar için EC 648/2004
• Biyosidal ürünler için BPR
• Kozmetikler için EC 1223/2009

Only Representative (OR) zorunluluğu

Kozmetik ürünler

Pazara sunulmadan önce CPNP portalına bildirilmeli ve AB'de yerleşik Sorumlu Kişi atanmalıdır. Ürün Bilgi Dosyası (PIF) son partinin piyasaya arzından itibaren 10 yıl saklanmalıdır.

Deterjanlar

Deterjan üreticileri tüm sürfaktanların 28 gün içinde %60 minimum biyolojik bozunabilirlik testini geçmesini sağlamalıdır.

---

Orta Doğu'da SABER sistemi kapı açıyor

Körfez ülkelerine ihracatta GSO standartları temel referans çerçevesini oluşturmaktadır. Suudi Arabistan'da 2019'dan itibaren zorunlu olan SABER sistemi üzerinden Ürün Uygunluk Sertifikası (PCoC) ve her sevkiyat için Sevkiyat Uygunluk Sertifikası (SCoC) alınması gerekmektedir.

Sertifikasyon gereksinimleri

• Kozmetik ürünler için SFDA kaydı zorunlu (eCosma/GHAD sistemi)
• BAE'de ECAS sertifikasyonu ve Dubai Municipality kaydı
• Deterjan ve kozmetik ürünlerin pazara girişi için şart

Arapça etiketleme

---

Afrika pazarlarında sevkiyat öncesi doğrulama kritik

Nijerya'da SONCAP sertifikası olmadan gümrük temizliği mümkün değildir. Ürün Sertifikası (PC) 3 yıl geçerli olup, her sevkiyat için ayrı SONCAP Sertifikası (SC) alınması gerekmektedir.

---

Menşe belgeleri tercihli ticareti mümkün kılıyor

A.TR Dolaşım Belgesi AB ülkelerine sanayi ürünü ihracatında serbest dolaşım statüsünü belgelerken, EUR.1 Serbest Ticaret Anlaşması yapılan ülkelere tercihli menşe ispatı sağlamaktadır. Türkiye'nin İngiltere, Güney Kore, Malezya, Singapur dahil birçok ülkeyle yürürlükteki STA'ları gümrük vergisi avantajı sunmaktadır.

---

2024-2025 mevzuat değişiklikleri sektörü yeniden şekillendiriyor

AB Mikroplastik Kısıtlaması (2023/2055)

Kritik tarihler:

• Rinse-off kozmetikler için: 17 Ekim 2027
• Leave-on ürünler için: 17 Ekim 2029
• Makyaj ve dudak ürünleri için: 2035 yılına kadar en uzun geçiş süresi

KKDİK (Türk REACH) güncellemeleri

PFAS kısıtlama önerisi

PFAS kısıtlama önerisi 10.000'den fazla bileşiği kapsamakta olup, ECHA değerlendirmesi devam etmektedir. PFHxA kısıtlaması Eylül 2024'te kabul edilmiş, 18 ay-5 yıl geçiş süreleri başlamıştır.

---

Sonuç: Gümrük müşavirliği katma değeri hiç bu kadar yüksek olmadı

Temizlik ve hijyen ürünleri ihracatında başarı, karmaşık düzenleyici ortamın etkin yönetiminden geçmektedir. GTİP sınıflandırmasındaki hata vergi kayıplarına, hedef pazar gereksinimlerinin göz ardı edilmesi ise malın geri dönüşüne neden olabilmektedir.

Gümrük müşavirleri; doğru tarife pozisyonu tespiti, menşe belgesi seçimi, tehlikeli madde taşımacılığı koordinasyonu, hedef pazar sertifikasyonları ve sürekli değişen mevzuatın takibi konularında ihracatçılara kritik değer katmaktadır.